Thu thập thông tin cụ thể về lịch sử gia đình
Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư nhiều khả năng thừa hưởng những thay đổi di truyền được truyền từ cha mẹ, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Tiến sĩ Amy Comander, giám đốc y khoa của Trung tâm Ung thư Mass General tại Waltham, bang Massachusetts (Mỹ), cho biết điều này đặc biệt đúng nếu người thân đã mắc bệnh. Vì vậy, hãy thu thập thông tin về cha mẹ, anh chị em ruột và con cái của bạn, cũng như ông bà, cháu, chú, dì, cháu gái, cháu trai và anh chị em cùng cha khác mẹ.
Họ được chẩn đoán mắc bệnh ở độ tuổi nào? Họ càng trẻ - đặc biệt là nếu họ dưới 50 tuổi - thì khả năng cao là do di truyền, Tiến sĩ Comander cho biết.
Họ mắc loại ung thư nào? Nhiều loại ung thư có thể là kết quả của những thay đổi di truyền được truyền từ cha mẹ của bạn và những loại phổ biến nhất bao gồm ung thư vú, ung thư buồng trứng và ung thư đại tràng. Theo Tiến sĩ Comander, nếu một số người trong gia đình bạn mắc những loại ung thư này, có thể là do di truyền.
Bà cũng cho rằng bạn nên để ý xem trong gia đình có những điểm lặp lại bất thường không. Ví dụ, nếu chú của bạn bị ung thư phổi sau nhiều năm hút thuốc thì điều đó có thể hiểu được. Nhưng nếu có nhiều người thân trong gia đình bị ung thư phổi dù chưa từng hút thuốc, và lại mắc bệnh khi còn trẻ, thì rất có thể đó là do yếu tố di truyền.
Ảnh: iStock
Thử làm xét nghiệm di truyền
Theo Tiến sĩ Syed Ahmad, giám đốc tạm thời của Trung tâm Ung thư Đại học Cincinnati, bạn có thể được giới thiệu đến một chuyên gia di truyền để kiểm tra những thay đổi về gene làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
"Nhiều bệnh nhân sợ đến gặp chuyên gia tư vấn di truyền vì sợ điều chưa biết", Tiến sĩ Ahmad cho biết. Nhưng theo ông, việc có các biến thể gene không nhất thiết đảm bảo rằng bạn sẽ mắc bệnh.
Nếu một số thành viên trong gia đình bạn bị ung thư vú, chuyên gia có thể xét nghiệm đột biến ở gene BRCA1 và BRCA2. Các số liệu cho thấy hơn 60% phụ nữ có những thay đổi cụ thể ở các gene sẽ mắc bệnh. Nếu nhiều người thân bị ung thư ruột kết, bạn có thể được xét nghiệm hội chứng Lynch, một tình trạng di truyền có thể làm tăng nguy cơ lên đến 80% đối với nam giới và 60% đối với phụ nữ. Ngoài ra còn có các xét nghiệm đánh giá nhiều loại thay đổi di truyền cùng lúc.
Tiến sĩ Comander cho biết nếu bạn thực sự thừa hưởng những thay đổi về gene làm tăng nguy cơ, bạn có thể sẽ được giới thiệu đến một bác sĩ chuyên khoa và được đề xuất tầm soát ung thư sớm hơn, thường xuyên hơn so với khuyến nghị cho người bình thường.
Tiến sĩ Judy Garber, trưởng khoa di truyền và phòng ngừa ung thư tại Viện Ung thư Dana-Farber ở Boston, Massachusetts, cho biết: "Bạn không muốn bỏ lỡ cơ hội tìm ra điều gì đó có thể chữa khỏi sớm".
Garber cũng có thể đề xuất các thủ thuật phòng ngừa tùy chọn. Ví dụ, một bệnh nhân có nguy cơ mắc ung thư vú cao có thể cân nhắc cắt bỏ vú.
Thay đổi lối sống
Bác sĩ Garber cho biết khuynh hướng di truyền chỉ chiếm tối đa 10% trong số tất cả trường hợp mắc ung thư. Một số nghiên cứu cho thấy căn bệnh này thường do lỗi ngẫu nhiên trong quá trình sao chép ADN bên trong tế bào gây ra, nghĩa là mọi người "không bao giờ nên tự trách mình vì đã mắc ung thư". Tuy nhiên, có những điều bạn có thể làm để giảm nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:
Không hút thuốc
Nhiều thập kỷ nghiên cứu cho thấy hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc ung thư ở hầu hết mọi nơi trong cơ thể, đặc biệt là ở phổi. Nguy cơ mắc bệnh tăng lên khi bạn hút thuốc càng lâu, không bao giờ là quá muộn để bỏ thuốc, bác sĩ Islami cho biết. Một nghiên cứu năm 2021 phát hiện ra rằng việc cai thuốc lá có thể đảo ngược đáng kể nguy cơ mắc bệnh.
Duy trì cân nặng khỏe mạnh
Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ mắc ít nhất 13 loại ung thư cao hơn.
Ăn chế độ ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và đậu, đồng thời hạn chế tiêu thụ thịt đỏ và thịt chế biến sẵn, có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh. Alison Klein, giáo sư ung thư học tại Trường Y Johns Hopkins cho biết, tập thể dục cũng vậy, có thể làm giảm nguy cơ ung thư ngay cả khi không giúp giảm cân.
Hạn chế uống rượu
Tổng Y sĩ Mỹ đã công bố trong năm nay rằng ngay cả việc uống rượu nhẹ cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư. Không có lượng đồ uống nào được coi là an toàn. Nhưng phụ nữ nói chung không nên uống quá một ly mỗi ngày, trong khi nam giới nên giới hạn ở mức hai ly hoặc ít hơn, mặc dù những hướng dẫn này vẫn đang được tranh luận.
Tiến sĩ Klein cho biết: "Bạn càng đưa ra nhiều lựa chọn lành mạnh thì càng tốt".
Hướng Dương (Theo NY Times)
